به چه چیزی تفکر سیستمی گفته می شود؟
تفکر سیستمی یکی از انواع سبک های فکری است. از جمله معروف ترین سبک های فکری دیگر می توانیم به تفکر نقاد، تفکر راهبردی، تفکر خلاق، تفکر مثبت و … اشاره کنیم. اما در این نوشتار به پاسخ این پرسش می پردازیم که «تفکر سیستمی چیست؟» و به نمونه هایی از تفکر سیستمی اشاره می کنیم.
سیستم چیست؟
قبل از اینکه به تعریف تفکر سیستمی بپردازیم بهتر است ابتدا تعریف جامعی از سیستم را با یکدیگر مرور کنیم:
هر سیستم متشکل از مجموعه ای از عناصر است در محیطی با مرزهای مشخص. از طرفی روابطی وجود دارد میان این عناصر. هر عنصر با محیط، مرزهای محیط یا محیط های بیرون می تواند در ارتباط باشد (بسته به باز یا بسته بودن محیط). این ارتباط می تواند از نوع تعامل های چندگانه باشد، مثلا ممکن است دو عنصر با سه عنصر دیگر ارتباط بگیرند. یکی دیگر از خصوصیات مهم سیستم این است که این ترکیب هدفمند است.
انواع سیستم
ساعت و یا اتوموبیل سیستم های مکانیکی هستند. یعنی اگر شما باطری آن را بردارید دیگر حرکت نمی کند. اساسا در هر سیستم تاثیر یک جز بر کل تعریف شده است البته این کار در سیستم مکانیکی راحت تر است و هر چقدر یک سیستم پیچیده تر باشد این کار سخت تر می شود.
مثلا در علم پزشکی این کار سخت تر است. چرا که بدن انسان سیستم پیچیده تری است. مثلا فکر و یا روحیه بیمار روی روند بیماری او تاثیر دارد اما این فکر یا روحیه حضور فیزیک ندارد تا در سیستم پزشکی بررسی شود.
نگاه سیستمی
در تفکر سیستمی پیشفرض ما این است که ما باید به هر مساله ای به عنوان یک سیستم نگاه کنیم. انسان یک سیستم است. جهان هستی هم یک سیستم است.
حالا خاصیت این نگاه سیستمی این نیست که ما به قطعیت کامل در ارتباط با احتمالات این سیستم برسیم. اما با همین نتایج نسبی هم می تونیم یک قدم جلوتر از آن چیزی که وجود دارد را برنامه ریزی کنیم.
نگاه سیستمی به وحی
وحی از منبعی می آید که در کل سیستم هستی همه رابطه ها را می فهمد و پیش بینی درستی دارد. اگر با نگاه سیستماتیک به وحی نگاه کنیم، وحی نوعی مهندسی سیستم است برای درک روابط هستی. کسی که عصمت دارد، به تمامی روابط آگاهی دارد.
نگاه سیستمی در دعای کمیل
ما می توانیم نگاه سیستمی را در دعای کمیل هم مشاهده کنیم: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُغَيِّرُ النِّعَمَ
از این فراز دعای کمیل در میابیم که ما در دنیای رابطه ها زندگی می کنیم، به گونه ای که کوچک ترین نگاه و یا رفتار ما روی تمام هستی تاثیر دارد. از این فراز برداشت می کنیم که رابطه ای وجود دارد بین گناه و تغییر نعمت، بین گناه و نزول بلا، بین گناه و …
تفکر سیستمی به چه کار می آید؟
امروز در دنیا به تفکر سیستمی بهای زیادی داده شده است. خودتان تصور کنید که این نگاه چه کمکی می کند به تغییر ساختار آموزش، مدیریت و تعاملات اجتماعی و فردی در کشور ما.
در نوشتار های آینده بیشتر به بیان نقش تفکر سیستمی در سطح کلان کشوری و یا تاثیر آن در زندگی فردی می پردازیم.
