معرفی مکتب گشتالت
یکی از مکتب های معروف دنیا در حوزه های آموزشی، مکتب گشتالت است. شاید شما با خلاصه نویسی به روش نقشه های ذهنی (مایندمپ) آشنایی داشته باشید. اساس این مدل خلاصه برداری نیز همین مکتب است.
یادگیری از کل به جز
مکتب گشتالت بر یادگیری از کل به جز تاکید می کند. به عنوان مثال اگر شما در ابتدای هر ترم جایگاه هر قسمت از هر درس را در یک نقشه مفهومی گسترده تعریف کنید خیلی راحت تر می توانید درس را متوجه شوید و به خاطر بسپارید.
تندآموزی به کمک کل نگری
در زمان جنگ، ما بین جبهه و دانشگاه در رفت و آمد بودیم. البته با خودمان عهد بسته بودیم که در امتحانات شرکت کنیم تا اساتید روی بحث جبهه حساس نشوند. این شرایط موجب شده بود که ما به دنبال راه های تندآموزی برویم.
دکتر رحیم کوهی در آن زمان استاد هسته ای ما بودند. یک بار از ایشان خواستیم تا به ما روش هایی برای تندآموزی معرفی کنند. ایشان به تشریح اجزای تشکیل دهنده عالم و زیر مجموعه های آن پرداختند تا به علم فیزیک رسیدند و علم فیزیک را نیز شاخه شاخه کردند تا به جایگاه درس ما رسیدند.
این نگاه کلی به مبحث فیزیک به ما کمک کرد تا به خوبی جایگاه درس را متوجه شویم و به خاطر بسپاریم. در آنجا متوجه شدیم که یادگیری از کل به جز می تواند نقش شایانی در درک یک مبحث درسی و تندآموزی آن داشته باشد.
چطور از کل به جز حرکت کنیم؟
سعی کنید در انجام همه کارها یک طرح کلی داشته باشید که جایگاه هر عمل را در یک نقشه کلی به شما نشان دهد و از کل به جز برسد.
همواره از خودتان بپرسید: این کار چیست؟ جایگاه آن کجاست؟ جایگاه این درس کجاست؟ جایگاه این سخت افزار کجاست؟ و ….
نقش گشتالت در تشکیل سازمان
طراحی یک سازمان به این معنی است که منطق کل به جز در آن مشخص بشود. برای اینکه در یک سازمان هر چیزی در جای درست خودش قرار بگیرد باید از کل به جز حرکت کنیم.
یک تمرین ساده
جایگاه یک گوسفند را در جهان از ابعاد مختلف مشخص کنید. فرض کنید این عالم یک نقشه ای دارد و شما می خواهید جای گوسفند را در این نقشه نشان دهید. چه نقشه ای به ذهن شما می آید؟
ممکن است بگویید ما در جهان چند دسته موجود زنده داریم که یک دسته از آنها حیوانات هستند. حیوانات چند دسته هستند که یک دسته آن را چهارچایان تشکیل می دهند. چهارپایان به دو گروه اهلی و غیر اهلی تقسیم می شوند. در نتیجه گوسفند یک حیوان چهارپای اهلی است!
این نوع نگاه و رسم کردن شبکه می تواند به فکر کردن خیلی کمک بکند.
مفهوم اینرسی در گشتالت
وقتی اتوبوس در حالت حرکت ناگهان ترمز می گیرد، افرادی که ایستاده اند می افتند، چرا که همه اجسام می خواهند به وضعیت قبل خود ادامه دهند. به این مفهوم اینرسی گفته می شود.
یکی از مصداق های اینرسی در زندگی ما این است که ما در مقابل تغییر مقاومت می کنیم. مثلا اگر یک استاد بر خلاف شرایط معمول به جای یک جزوه خطی ساده، یک جزوه مایندمپ شده را به دانش جویان بدهد آنها حتما در برابر این سبک جدید جزوه مقاومت می کنند.
تمایل به تکامل در گشتالت
ذهن انسان به صورت ذاتی میل به ادامه دادن و تکامل دارد. از این ویژگی ذهن می توانید در برخی تکنیک های ارتباط موثر استفاده کنید.
مثلا فرض کنید به همکارتان بگویید: «آقای عنایتی راستش می خواستم به شما چیزی بگویم. یا امروز و یا فردا… البته خیلی هم مهم نیست!»
مشخص است که همکار شما اصرار خواهد کرد که همین الان حرفتان را به او بگویید، چرا که ذهن انسان تمایل به تکامل و ادامه دادن دارد.
گشتالت و تفکر سیستمی
در این نوشتار به صورت مختصر سه مولفه اساسی مکتب گشتالت (حرکت از کل به جز، مفهوم اینرسی و میل به تکامل) را شرح دادیم. این مولفه های مکتب گشتالت جزئی از پیش نیازهای تفکر سیستمی هستند.
