با نمودار استخوان ماهی، سیستمی فکر کنید!

چرا نمودار استخوان ماهی؟

یکی از اصول مهم در مبحث تفکر سیستمی، تاکید بر علت هاست. علت های آشکار و پنهان، کلی و جزئی، تام و ناقص و در صورت کلی، شبکه علت ها باید در مورد هر موضوع مشخص شود تا بتوانید  به یک نگاه سیستمی درمورد آن موضوع دست یابید.

داشتن نگاه شبکه ای به یک مسئله، نیازمند درک روابط و علت هاست و این روابط را تنها از طریق مشخص کردن شبکه علیت میتوان شناسایی کرد. شبکه علیت در تفکر سیستمی خیلی اهمیت دارد.

برای اینکه بتوانید شبکه علیت را در مورد یک موضوع مشخص کنید یک تکنیک و ابزار ساده اما کارآمد وجود دارد به نام «نمودار استخوان ماهی».

نمودار استخوان ماهی یک تکنیک بسیار مهم است که در عین سادگی، کارآمدی بالایی دارد. در این نوشتار روش کار این نمودار را به صورت مختصر شرح میدهیم.

روش کار نمودار استخوان ماهی

فرض کنید شما میخواهید علت افت انگیزه دانشجویان را پیدا کنید. این موضوع را در نمودار استخوان ماهی درون سر ماهی قرار میدهید.

در مرحله بعد علت های افت انگیزه دانشجویان را در شاخه های اصلی استخوان ماهی می نویسیم. در مراحل ابتدایی می توانید با آگاهی خودتان این علت ها را وارد کنید اما در مراحل پیشرفته تر برای پیدا کردن این دلایل تحقیقات علمی انجام می شود.

حالا به عنوان نمونه ما در یک کلاس این پرسش را مطرح کردیم و افراد حاضر در کلاس این موارد را به عنوان دلایل افت انگیزه دانشجویان بیان کردند:

فقدان هدف، روزمرگی، الگوی نامناسب، مسائل معیشتی، ارزش ها و نگرش های جامعه، رسانه ها، فضای مجازی، تعارض اهداف و … هر کدام از این موارد را در یکی از استخوان های اصلی می نویسیم.