پیش نیازهای تفکر سیستمی
در نوشتار های گذشته به چند مورد از پیش نیازهای تفکر سیستمی اشاره کردیم. در این نوشتار به مبحث تفکر خلاق اشاره می کنیم. تفکر خلاق هم یکی از پیش نیازهای دستیابی به نگاه شبکه ای (سیستمی) است.
اجزای تفکر خلاق
بخشی از تفکر خلاق بر میگردد به تفکر واگرا و بخش دیگر مربوط به شهود است؛ به علاوه، همانطور که میدانید تفکر خلاق مرتبط با نیمکره راست مغز ماست. یعنی بخشی از تقویت خلاقیت شما بر می گردد به اینکه بتوانید از کارکردهای نیمکره راست مغزتان بهره برداری کنید.
تفاوت نیمکره راست و چپ مغز در چیست؟
بعضی از کارکردهای مغز ما مانند: استقرا، استدلال، استنتاج، قیاس، مفاهیم منطقی، مفاهیم فلسفی و … در نمیکره چپ مغز ما تحلیل و بررسی می شوند. و مفاهیمی مانند: هنر ،سلیقه، تخیل، تجسم، تصاویر و این طیف کارها در فضای نیمکره راست مغز پردازش می شوند.
در اکثر افراد یکی از این دو نیمکره قوی تر از دیگری است. یعنی برخی افراد چپ مغز و بسیار منطقی هستند و برخی دیگر راست مغز و بسیار شهودی. تصور کنید یک نفر که تفکر منطقی دارد به خانه پسرخاله اش می رود؛ در آنجا می بیند که پسرخاله اش دارد از نقاشی کردن یک درخت لذت می برد. نکته اینجاست که نقاشی این درخت سه ماه به طول انجامیده است. این فرد منطقی با تعجب به پسر خاله اش می گوید: «یعنی تو واقعا سه ماه وقت گذاشتی برای کشیدن یک درخت؟!»
در حالی که پسرخاله او طی این مدت، احساسات مختلف های و شهودهای مختلفی را تجربه کرده. از طرفی همین فرد هنرطلب وقتی متوجه می شود پسرخاله اش که ذهن منطقی دارد چهار روز برای بررسی تعدادی داده وقت گذاشته است تعجب می کند و نمی تواند او را درک کند.
تخصص گرایی بر اساس نیمکره مغز
متاسفانه امروزه در جامعه ما این باب شده که بر اساس این نیمکره ها افراد را می فرستند سراغ تخصص گرایی. این یک خطای فاحش است هم در مشاوره ازدواج و هم در انتخاب رشته و …
سایر تست های شخصیت شناسی مانند دیسک و … هم به شدت رایج شده اند. این تست ها باید یک دهم تصمیم گیری ما را تشکیل بدهند. اگر ما نقشه کلی نداشته باشیم این تست ها مضر هستند.
در واقع این تست ها مبنای غربی دارند. ما باید نقش استعداد را در تکلیف مداری و هدایت پذیری برای خودمان تبیین کنیم. در غیر اینصورت این جریان به سرنوشت نسل ما ضربه می زند. یعنی کار به جایی می رسد که ما بر اساس تست شخصیت شناسی تشخیص می دهیم که چه کسی باید طلبه شود!
خلاقیت و ترکیب
اتفاقا این تست های می تواند شما را از تفکر خلاق دور کند! چرا که یکی از کلیدواژه ها و اصول خلاقیت ترکیب است. یعنی شما ترکیب ویژگی های نمیکره چپ و راست را در خودتان ایجاد و تقویت کنید نه اینکه بیشتر در یکی از آنها متمرکز شوید.
مفهوم و مهارت ترکیب در تفکر سیستمی هم نقش مهمی دارد چرا که به شما کمک می کند تا کل را بفهمید.
ممکن است شما برای ازدواج تست دهید و گفته شود که یک نفر از شما برونگرا و دیگری درونگرا است و شما نمی توانید با هم زندگی کنید! اتفاقا یک زمان هایی شما باید با ویژگی های متفاوت با یکدیگر زندگی کنید تا بتوانید رشد کنید. البته نه به حد افراطی.
هم زمان از هر دو نیمکره استفاده کنید
در نهایت، مجددا تاکید می کنیم که همه ما باید تلاش کنیم هم زمان ویژگی های نیمکره راست و چپ را در خودمان تقویت کنیم و هم زمان از هر دو نیمکره استفاده کنیم؛ چرا که این ترکیب به خلاقیت منجر می شود.
اگر بتوانید در مسیر حل مسئله، یادگیری و فکر کردن هر دو نیمکره را با هم فعال کنید، شما تبدیل به انسانی خلاق و ویژه می شوید. به عنوان نمونه امام خمینی را در نظر بگیرید؛ از یک طرف استاد فلسفه و عرفان بودند و از طرف دیگر با اقتدار حکومت داری می کردند. از یک طرف شاعر بودند و ….
یا به عنوان نمونه ای دیگر می توانیم به شهید چمران اشاره کنیم؛ ایشان از طرفی نقاشی بودند با ذوق هنری و از طرف دیگر یک چریک مبارز. این صفات ظاهرا متضاد را در ویژگی های امام علی (ع) نیز می توانید پیدا کنید. برای ایجاد یک انسان جامع باید این ترکیب شکل بگیرد.
